العربية
الإنجليزية
تحليل شامل حول فوائد عضوية إيران في منظمة شنغهاي للتعاون والبريكس
انضمام إيران الرسمي إلى منظمتين محوريتين، «منظمة شنغهاي للتعاون» و«البريكس»، في عامي 2023 و2024 (1402 و1403 هجري شمسي)، شكّل نقطة تحول في استراتيجية تنويع الشركاء والمتعاونين الدوليين وتعزيز القدرة الاقتصادية في مواجهة ضغوط الغرب. فقد قُبلت إيران في 4 يوليو 2023 كعضو دائم في شنغهاي، ثمّ انضمّت رسميًا إلى البريكس ابتداءً من 1 يناير 2024 عقب «إعلان جوهانسبورغ» في 24 أغسطس 2023؛ وهي أحداث تزامنت مع التحول الملحوظ في النظام الإقليمي باتجاه تعاون الجنوب العالمي وتراجع الدور المهيمن (الهيمنة) للدولار.
تتجاوز أهمية هذين الانضمامين البُعد الرمزي السياسي. فقد أكّدت البريكس في وثائقها الرسمية لعام 2024 على «توسيع استخدام العملات الوطنية في التجارة والعلاقات المالية الدولية» وتطوير البنى التحتية للدفع والتسوية عبر الحدود؛ وهو مسار يُتَّبع بهدف تقليل آثار «تسليح الدولار» على الاقتصادات الخاضعة للعقوبات. ومن ناحية أخرى، شدّدت شنغهاي في آخر قممها على تعميق التعاونات المالية، وبحث إنشاء مؤسسات ائتمانية مشتركة، وتعزيز التسوية بالعملات الوطنية. هذا المسار يعزّز مباشرةً قدرة الصمود والمقاومة لدى إيران وبقية الدول الأعضاء في وجه القيود المالية الغربية.
كما تُظهر بيانات التجارة الخارجية تسارع تركيز إيران على الأسواق الآسيوية وأعضاء البريكس. وبحسب تقارير رسمية صادرة عن الجمارك الإيرانية، فقد بلغت المبادلات مع أعضاء البريكس خلال السنوات التي سبقت العضوية الرسمية عشرات المليارات من الدولارات، حيث شكّلت الصين والهند وروسيا أبرز شركاء التجارة لإيران. هذا التقارب، إلى جانب مسارات النقل نحو التكامل الأوراسي والمبادرات المالية الجديدة للبريكس، يوفّر إطارًا عمليًا لتقليل تكاليف العقوبات وتنويع تدفقات التجارة ورؤوس الأموال.
تعدد الأقطاب في الحوكمة العالمية
على المستوى الاستراتيجي، فإن انضمام إيران إلى هذين التكتلين يتناغم مع الخطاب الناشئ حول «تعدد الأقطاب في الحوكمة العالمية»؛ وهو خطاب طُرح بوضوح أكبر في سلسلة اجتماعات منظمة شنغهاي والبريكس بين عامي 2023 و2025، ويشمل كل شيء من إصلاح المؤسسات الدولية إلى أشكال التلاقي المالي البديلة. ومن هذا المنظور، فإن عضوية إيران لا تُعد مجرد رد فعل على العقوبات، بل فعلًا لإعادة تعريف مكانة البلاد في شبكات القوة والإنتاج والتجارة الإقليمية والمستقلة؛ فعلٌ باتت ثماره أكثر وضوحًا من أي وقت مضى، سواء عبر قنوات التسويات غير الدولارية أو من خلال تقليص مخاطر سلاسل الإمداد.
في هذا المقال، سيعمد «نظمي نو» بالاستناد إلى الوثائق الرسمية للمنظمتين والمعطيات الحديثة، أولًا إلى إعادة بناء المسار القانوني والمؤسسي لانضمام إيران إلى منظمة شنغهاي والبريكس؛ ثم إلى تحليل الآليات المحددة لـ«التحايل المنظّم على العقوبات» (من الاستخدام الموجّه للعملات الوطنية إلى تكامل البنى التحتية للدفع)، وأخيرًا إلى تلخيص الفرص والقيود التنفيذية (من فجوات الحوكمة الاقتصادية إلى تحديات مواءمة التشريعات) بما يخدم رسم سياسات واقعية.
انضمام إيران إلى منظمة شنغهاي للتعاون (SCO)؛ ضمان الأمن وتعزيز الروابط
انضمام إيران إلى منظمة شنغهاي للتعاون (SCO) يُعدّ خطوة مهمّة في سبيل تثبيت مكانتها الأمنية والدبلوماسية في منطقة أوراسيا. هذه المنظمة، التي تأسست عام 2001، تحمل في صميم مهمتها تعزيز السلم والاستقرار والتعاون الإقليمي، إلى جانب محاربتها النشطة لـ”الشرور الثلاثة”: الإرهاب، الانفصالية والتطرّف. بانضمامها إلى هذا التكتل، لم تكتفِ إيران بالاصطفاف مع آلية أمنية قوية، بل حصلت أيضًا على منصة لتعزيز أهدافها الأمنية على المستويين الوطني والإقليمي.
من المزايا الرئيسة لهذا الانضمام، تمكّن إيران من الوصول إلى الهيكل الإقليمي لمكافحة الإرهاب التابع لمنظمة شنغهاي (RATS)، وهو هيئة دائمة يقع مقرها في طشقند – أوزبكستان. ويُعتبر RATS أداة حيوية للدول الأعضاء لتعزيز التعاون في مواجهة التهديدات الأمنية العابرة للحدود، مثل الإرهاب، تهريب المخدرات والجريمة المنظّمة. مشاركة إيران النشطة في هذا الإطار تتيح لها تنسيقًا أكبر مع شركاء بارزين مثل الصين وروسيا، وتعزّز قدرة طهران على التأثير في ديناميكيات الصراعات ومواجهة التحديات الأمنية المشتركة في الوقت نفسه. هذه الشراكة الأمنية تُعدّ مكسبًا مباشرًا واستراتيجيًا، إذ توفّر إطارًا لتبادل المعلومات وإجراء تدريبات ومناورات مشتركة، وهو أمر حاسم لدولة تقع عند تقاطع عدّة صدوع جيواستراتيجية.
وعلاوة على الأبعاد الأمنية، تمنح منظمة شنغهاي للتعاون تضامنًا سياسيًا ودعمًا دبلوماسيًا ذا قيمة كبيرة للدول الأعضاء، وخاصةً إيران. إذ ينسجم المبدأ الأساسي في ميثاق المنظمة القائم على “الاحترام المتبادل والسيادة الوطنية” بدرجة كبيرة مع عقيدة السياسة الخارجية الإيرانية. هذا التشديد على عدم التدخّل يشكّل عنصر توازن دبلوماسي قوي في مواجهة الضغوط الغربية والنزعات الأحادية. ومن أبرز الأمثلة على هذا التضامن السياسي ما حدث في القمة الأخيرة في “تيانجين”، حيث أكّد البيان المشترك للأعضاء على إدانة صريحة لأي اعتداء على الأراضي الإيرانية. ويُنظر إلى هذه الخطوة على أنها دليل ملموس على دعم التكتل لجميع دوله الأعضاء. إن هذا التماسك السياسي، حتى وإن لم يكن مطلقًا في جميع القضايا، يُعتبر درعًا دبلوماسيًا مهمًا للجمهورية الإسلامية الإيرانية على الساحة الدولية.
طبيعة منظمة شنغهاي للتعاون ككتلة براغماتية تُشكّل ميزة استراتيجية أساسية لإيران. فبينما تُعتبر هذه المنظمة على نطاق واسع ثِقلاً موازنًا أمام المؤسسات التي يقودها الغرب مثل الناتو والاتحاد الأوروبي، إلّا أنّها ليست تحالفًا عسكريًا رسميًا قائمًا على مبدأ الدفاع الجماعي. وهذه السمة لا تُعدّ ضعفًا في المنظمة، بل خيارًا متعمّدًا واستراتيجيًا يصبّ في مصلحة إيران. إذ يتيح التحالف غير العسكري لإيران الدخول في تعاون أمني متين مع قوى كبرى مثل الصين وروسيا، من دون أن تُعرّض مصالحها للخطر، وفي الوقت نفسه الاستفادة من الدعم في النزاعات العسكرية الرسمية.
إن هذا الهيكل المرن أكثر صلابة وشمولًا، لأنه قادر على استيعاب أعضاء ذوي مصالح تقليدية متباينة، مثل الهند وباكستان. هذا النموذج من التعاون المتكافئ يقدّم إطارًا أكثر استدامة لعالم متعدد الأقطاب، مقارنةً بكتلة عسكرية جامدة وصِدامية. ومن خلال انضمامها إلى هذا المحفل البراغماتي وغير التصادمي، وفّرت إيران لنفسها منصة تجلب لها مكاسب أمنية ودبلوماسية ملموسة، مع الحفاظ في الوقت ذاته على استقلالها الاستراتيجي.
جاده ابریشم نوین، یک موتور بالقوه اقتصادی
عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای طیف گسترده‌ای از فرصت‌های اقتصادی را باز می‌کند که برای استراتژی بلندمدت این کشور در کاهش تحریم‌ها و تقویت رشد اقتصادی محوری هستند. از منظر اقتصادی، سازمان همکاری شانگهای به ایران دسترسی برخی از بزرگ‌ترین و پویاترین بازارهای جهان را می‌دهد، و این کشور را به عنوان یک قطب حیاتی در مسیرهای تجاری اوراسیا قرار می‌دهد.
موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد ایران، که از نظر تاریخی یک قطب کلیدی در طول جاده ابریشم قدیمی بوده است، آن را به «پل طبیعی بین شرق و غرب» تبدیل می‌کند. به عنوان یک عضو سازمان همکاری شانگهای، ایران می‌تواند از این موقعیت استراتژیک برای ایفای نقش به عنوان یک مرکز ترانزیتی حیاتی برای کالاهایی که از غرب به شرق و از شمال به جنوب در سراسر اوراسیا منتقل می‌شوند، استفاده کند. این ظرفیت با مشارکت فعال در پروژه‌های شاخص ابتکار کمربند و راه چین (BRI)، مانند توسعه بندر چابهار، بیشتر از قبل نیز تقویت می‌شود. این پروژه‌های زیرساختی، ارتباطات زمینی و دریایی را افزایش می‌دهند، و ابزارهای ملموسی را برای غلبه بر محدودیت‌های ناشی از محاصره‌ها و تحریم‌های غربی فراهم می‌کنند.
عضویت در سازمان همکاری شانگهای همچنین درهای مهمی را به روی سرمایه‌گذاری و تجارت در بخش‌های استراتژیک باز می‌کند. ایران اکنون می‌تواند به طور مؤثرتری صادرات انرژی و کالاهای غیرنفتی خود را به اقتصادهای بزرگی مانند چین و هند افزایش دهد. تمرکز این سازمان بر سرمایه‌گذاری در انرژی‌های پاک، فناوری و اقتصاد دیجیتال، مسیری را برای ایران فراهم می‌نماید تا اقتصاد خود را متنوع کرده و به سطوح بالاتر زنجیره ارزش حرکت کند. با هم‌راستا کردن سیاست‌های توسعه پایدار خود با رهبری جهانی چین در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر، ایران می‌تواند سرمایه‌گذاری و انتقال فناوری مورد نیاز خود را جذب نماید.
مزایای اقتصادی عضویت در سازمان همکاری شانگهای فراتر از تجارت و سرمایه‌گذاری ساده است. این سازمان به طور فعال در حال کار بر روی ایجاد یک نظام مالی جایگزین می‌باشد که وابستگی به نهادهای غربی و دلار آمریکا را کاهش دهد. این روند، یک حرکت استراتژیک برای مقابله با یکجانبهگرایی و افزایش تاب‌آوری کشورهای عضو در برابر فشارهای اقتصادی غرب محسوب می‌شود. یک گام بزرگ در این مسیر، تصمیم اعضای سازمان برای تأسیس یک بانک توسعه جدید در سازمان همکاری شانگهای است؛ یک نهاد مالی با هدف تأمین مالی پروژه‌های حیاتی زیرساختی و توسعه در سراسر این بلوک.
برای ایران، این بانک جدید یک منبع سرمایه حیاتی را فراهم می‌کند که مشمول تحریم‌های غربی یا اهرم‌های سیاسی آن‌ها نیست. این تغییر تنها منحصر به دور زدن تحریم‌ها نمی‌شود؛ بلکه شامل ایجاد فعالانه یک ساختار اقتصادی موازی و جدید می‌شود. با مشارکت در این ابتکارات، ایران صرفاً در مقابل فشارهای غرب واکنش نشان نمی‌دهد، بلکه به طور فعال و استراتژیک در حال «تثبیت نقش محوری خود» به عنوان یک موتور اقتصادی برای یک جهان چندقطبی است.
ائتلاف بریکس و بازتعریف حکمرانی اقتصادی جهانی
پیوستن ایران به ائتلاف بریکس نیز یک رویداد مهم است که جایگاه این کشور در عرصه اقتصادی جهانی را به طور قابل توجهی ارتقاء می‌بخشد. بریکس، که اکنون با اضافه شدن ایران و دیگر کشورها در سال ۲۰۲۴ مجموعاً یازده عضو دارد، به یک نیروی قدرتمند برای اصلاح سیستم حکمرانی اقتصادی جهانی تبدیل شده است. بلوک گسترش‌یافته بریکس پلاس، اکنون بخش قابل توجهی از جمعیت و تولید اقتصادی جهان را نمایندگی می‌کند، با حجم تولید ناخالص داخلی (PPP) که از گروه هفت هم فراتر رفته است. این جایگاه اقتصادی به گروه اعتبار و نفوذ لازم را برای پیگیری اهداف اصلی خود در بهبود مشروعیت، برابری در مشارکت و کارایی در مقابل نهادهایی مانند سازمان ملل، صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی می‌دهد.
این نفوذ جمعی در ایجاد سازوکارهای مالی جایگزین، توسط این گروه تجلی یافته است. بانک توسعه نوین (NDB) و «توافقنامه ذخیره اضطراری» نهادهایی هستند که برای ارائه مسیری جدید برای تأمین مالی توسعه و نقدینگی، و کاهش وابستگی کشورهای عضو به نهادهای تحت سلطه غرب، تأسیس شده‌اند. برای ایران، دسترسی به NDB به طور ویژه مفید است، زیرا می‌تواند سرمایه حیاتی را برای پروژه‌های توسعه‌ای پیش رو فراهم کند که در غیر این صورت ممکن است توسط تحریم‌های غرب متوقف شوند.
یکی از اهداف اصلی بریکس، به ویژه با حمایت قدرت‌های بزرگ آن مانند روسیه و چین، برنامه دلارزدایی است. این جنبش به دنبال کاهش سلطه دلار آمریکا در تجارت و اقتصاد بین‌المللی است، و از این طریق یک ابزارهای اصلی و مهم سلطه و زورگویی اقتصادی آمریکا را خنثی می‌کند. برای ایران، این یک مزیت عمیق به حساب می‌آید. ترویج تجارت با ارزهای ملی توسط این ائتلاف و توسعه سیستم‌های پرداخت جایگزین، مانند «پل بریکس » مبتنی بر بلاک‌چین، مستقیماً با هدف استراتژیک ایران در دور زدن تحریم‌های آمریکا و تثبیت ارز خود هم‌راستا است. این تلاش جمعی برای ساختن یک ساختار مالی جدید، اقدامی متعهدانه و بلندمدت برای به چالش کشیدن نظام مالی جهانی موجود تحت تسلط غرب و آمریکا را نشان می‌دهد، و همین تلاش به خودی خود یک مزیت استراتژیک کلیدی برای ایران محسوب می‌شود.
| معیارهای اقتصادی | بریکس | گروه هفت |
| جمعیت | ۴۶٪ از کل جمعیت جهان | ~۱۰٪ از کل جمعیت جهان |
| تولید ناخالص داخلی (PPP) | >۳۶٪ از تولید ناخالص داخلی جهانی | ~۳۱٪ از تولید ناخالص داخلی جهانی |
این جدول قدرت اقتصادی قابل توجه ائتلاف بریکس را به تصویر می‌کشد و ظرفیت آن را برای ایفای نقش به عنوان یک وزنه تعادل‌بخش اقتصادی و سیاسی واقعی در مقابل بلوک‌های سنتی غربی به نمایش می‌گذارد.
بستری برای گسترش دیپلماسی و روابط بین‌المللی
ائتلاف بریکس فراتر از یک بلوک اقتصادی می‌باشد؛ بلکه یک «مجمع هماهنگی سیاسی و دیپلماتیک» برای جنوب جهانی است. برای ایران، که با فشار دیپلماتیک زیاد آمریکایی‌ها و اسرائیل در صحنه جهانی روبرو بوده، عضویت در بریکس سطح قابل قبولی از مشروعیت و یک بستر قدرتمند برای تقویت صدای خود فراهم می‌کند. این تأییدیه از سوی گروه متنوعی از اقتصادهای بزرگ جهانی، از جمله هند، برزیل و آفریقای جنوبی، فراتر از حمایت دیپلماتیک سنتی است که ایران از چین و روسیه دریافت می‌کند. این اقدام یک پیام روشن برای طرف‌های مقابل ارسال می‌کند که ایران می‌تواند بدون تعامل دیپلماتیک با غرب پیشرفت کند و با انزوای تحمیل‌شده توسط واشنگتن و اروپا مقابله نماید.
بریکس به عنوان یک مجمع برای گفتگو و نفوذ در طیف گسترده‌ای از مسائل جهانی عمل می‌کند. مشارکت ایران به این کشور اجازه می‌دهد تا به طور فعال از مواضع خود، از محکومیت تجاوز اسرائیل گرفته تا حمایت از اصلاحات نهادهای حکمرانی جهانی، دفاع نماید. توانایی ایران برای ابراز دیدگاه‌های خود و حتی ابراز ملاحظات در مورد بیانیه‌های مشترک، مانند موضعش در مورد راه‌حل دو دولتی برای مناقشه اسرائیل و فلسطین، نشان می‌دهد که این بستر فضایی را برای اعضا فراهم می‌کند تا منافع ملی خود را به استحضار برساند. این یک دستاورد دیپلماتیک قابل توجه به شمار می‌آید، زیرا نشان می‌دهد که ایران عضوی مهم است که صدایش شنیده و در نظر گرفته می‌شود.
گنجاندن ایران در کنار رقبای منطقه‌ای خود، مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی، در روند گسترش بریکس، گواهی بر ساختار منحصر به فرد این ائتلاف و یک پیروزی استراتژیک برای ثبات منطقه‌ای است. این اقدام جسورانه، با فراهم آوردن یک فضای جدید و بی‌طرف برای گفتگو بین این کشورها، بر تلاش‌های اخیر چین جهت میانجی‌گری جهت آشتی و ارتقاء ثبات در منطقه می‌افزاید و به کاهش تنش کمک می‌کند.
شانگهای و بریکس، متفاوت اما مکمل یکدیگر
تصمیم ایران برای پیگیری عضویت کامل در هر دو سازمان همکاری شانگهای و بریکس، هم‌افزایی قدرتمندی را ایجاد می‌کند که نفوذ استراتژیک آن را به حداکثر می‌رساند. در نگاه اول، شاید دو سازمان همپوشانی اهداف داشته باشند، اما کارکردهای اصلی و تمرکزهای استراتژیک آن‌ها مکمل یکدیگر هستند. این رویکرد، یک استراتژی جامع و مقاوم دوگانه را به سمت ادغام جهانی برای ایران فراهم می‌آورد.
سازمان همکاری شانگهای در درجه اول یک سازمان منطقه‌ای است که بر ادغام فیزیکی و امنیتی در سراسر اوراسیا تمرکز دارد. ارزش اصلی آن برای ایران در نقش آن در همکاری امنیتی در منطقه اوراسیا، ارتباط از طریق پروژه‌هایی مانند BRI، و تأکید آن بر مسیرهای ترانزیتی و امنیت انرژی نهفته است. این سازمان راه حلی برای چالش‌های ملموس و عملی تجارت، زیرساخت و امنیت منطقه‌ای در همسایگی نزدیک ایران فراهم می‌کند.
اما برعکس آن، بریکس یک مجمع جهانی است که به چالش‌های مالی و دیپلماتیک در صحنه جهانی می‌پردازد. ارزش اصلی آن برای ایران از تمرکز آن بر اصلاح حکمرانی اقتصادی جهانی، ایجاد ساختارهای مالی جایگزین و فراهم کردن بستری برای مشروعیت دیپلماتیک در مقیاس جهانی ناشی می‌شود. استراتژی ایران در ترکیب این دو نقطه قوت و سکوی پرش می‌تواند بسیار هوشمندانه باشد.
| سازمان | تمرکز استراتژیک | مزیت اصلی برای ایران |
| سازمان همکاری شانگهای | کمک به گسترش امنیت منطقه‌ای و ارتقاء ارتباطات | تسهیل تجارت و تقویت امنیت به ویژه درخصوص چالش‌های جدید |
| بریکس | حکمرانی اقتصادی جهانی و اصلاحات مالی | ارائه سازوکارهای مالی جایگزین و مشروعیت دیپلماتیک جهانی |
با عضویت در هر دو، ایران یک راه حل راهبردی کامل و مقاوم برای چالش‌های خود ایجاد کرده است؛ چراکه می‌تواند تجارت و ترانزیت فیزیکی را از طریق شبکه‌های سازمان همکاری شانگهای تسهیل کند، در حالی که ایران تراکنش‌ها را تسویه کرده و تأمین مالی را از طریق سیستم‌ها و نهادهای مالی جایگزین بریکس تضمین می‌نماید. این رویکرد جامع، سیاست خارجی این کشور را جامع‌تر و کمتر در برابر اختلال در یک حوزه، آسیب‌پذیر می‌سازد. این سناریوی برد-برد نهایی برای چرخش استراتژیک ایران از یکجانبهگرایی غرب و به سوی یک نظم جهانی عادلانه‌تر است. ادغام موفق ایران در این بلوک‌ها می‌تواند به عنوان الگویی برای کشورهای دیگری باشد که به دنبال افزایش حاکمیت و کاهش وابستگی خود به نهادهای تحت رهبری غرب هستند.
مسیر ایران به سوی نقش‌آفرینی مؤثر و پایدار جهانی
عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای و ائتلاف بریکس، یک نقطه عطف مهم و تاریخی در سیاست خارجی این کشور محسوب می‌شود. تحلیلی که در این گزارش ارائه شد، تأیید می‌کند که این اقدام صرفاً نمادین نیست، بلکه گواهی بر اجرای موفق یک چشم‌انداز استراتژیک بلندمدت است. این استراتژی دوگانه، منافع ملموسی را فراهم کرده است که به منافع ملی اصلی ایران می‌پردازند.
- اول، از نظر اقتصادی، ایران به بازارهای جدید گسترده و سیستم‌های مالی جایگزین دست یافته است. با بهره‌گیری از موقعیت جغرافیایی استراتژیک خود در سازمان همکاری شانگهای و حمایت از دلارزدایی در بریکس، تهران به سوی ابداع یک ساختار اقتصادی جدید و مقاوم در برابر تحریم‌ها حرکت می‌کند. این رویکرد پیش‌دستانه، موقعیت ایران را از یک وضعیت دفاعی و منزوی به یک وضعیت تهاجمی و یکپارچه تغییر داده است.
- دوم، در حوزه امنیت، عضویت در سازمان همکاری شانگهای بستری عمل‌گرایانه برای هماهنگی پیشرفته ضدتروریسم و همبستگی سیاسی فراهم کرده است. تأکید این بلوک بر احترام به استقلال و حاکمیت اعضاء و عدم دخالت در امور داخلی آن‌ها، یک وزنه متعادل‌کننده دیپلماتیک حیاتی در برابر فشارهای خارجی فراهم می‌آورد، و به ایران اجازه می‌دهد در حالی که استقلال خود را حفظ می‌نماید، با قدرت‌های بزرگ همکاری کند.
- سوم، از نظر دیپلماتیک، عضویت در بریکس به طور مؤثری جایگاه بین‌المللی ایران را احیا نموده، و بستری ساخته تا صدای آن شنیده شود و مواضع آن در میان اقتصادهای نوظهور پیشرو جهان مورد احترام قرار گیرد. این گنجاندن، حتی با وجود پیچیدگی‌های داخلی، تعهد این بلوک به ایجاد یک نظم جهانی فراگیرتر و منطبق‌تر را به نمایش می‌گذارد.
در مجموع، سازمان همکاری شانگهای و بریکس نقش‌های مکمل و تقویت‌کننده متقابلی را ایفا می‌کنند. سازمان همکاری شانگهای چارچوب امنیتی و فیزیکی منطقه‌ای را برای همکاری در اوراسیا فراهم می‌کند، در حالی که بریکس ساختار مالی و دیپلماتیک جهانی را برای نظم جهانی جدید ارائه می‌دهد.7 با ادغام موفقیت‌آمیز در هر دو، ایران نه‌تنها انزوای دیپلماتیک خود را شکسته، بلکه می‌تواند خود را به عنوان یک بازیگر محوری و ضروری در شکل‌گیری یک جهان چندقطبی جدید قرار دهد.
پایان نظم آمریکایی؛ چرا و چگونه؟
منابع
1.مرکز استیمسون: دستاوردهای احتمالی ایران از عضویت در بریکس
2.ایران رسماً از ۱ ژانویه ۲۰۲۴ به بریکس پیوست؛ پیامدها برای کشور
3.تهران تایمز: ایران و سازمان همکاری شانگهای؛ چرخشی حساب‌شده در ژئوپلیتیک آسیا
.
4.تهران تایمز: ایران پل ارتباطی شرق و غرب از مسیر سازمان همکاری شانگهای
5.بانک توسعه آسیایی: سازمان همکاری شانگهای
6.بریکس.بر: درباره بریکس
https://brics.br/en/about-the-brics
7.خبرگزاری برنا: وزیر دفاع ایران؛ بریکس و شانگهای می‌توانند یکجانبهگرایی غرب را خنثی کنند
8.تایمز آو ایندیا: پوتین در آستانه نشست شانگهای از بریکس حمایت کرد و تحریم‌های تبعیض‌آمیز را محکوم نمود
https://timesofindia.indiatimes.com
9.تهران تایمز: ایران در سازمان شانگهای؛ دو سال پس از عضویت، شکستن محاصره‌ها و ساخت همکاری‌ها
10.جاگران جاش: فهرست کشورهای عضو بریکس، جزئیات نشست‌ها و ریاست دوره‌ای
11.ویکی‌پدیا: سازمان همکاری شانگهای
12.اسپشیال اوراسیا: نشست شانگهای ۲۰۲۵ و ژئوپلیتیک
https://www.specialeurasia.com
13.پرسنزا: نقش مکمل بریکس و شانگهای در تغییر تدریجی حکمرانی جهانی
14.شادا: ایران در شانگهای؛ موتور اقتصادی چندجانبه‌گرایی
15.اکونومیک تایمز: چین اعلام کرد بانک توسعه شانگهای را راه‌اندازی می‌کند
https://economictimes.indiatimes.com
16.مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی (CSIS): جاه‌طلبی‌های جهانی چین در نشست شانگهای
17.ویکی‌پدیا: بریکس
18.ویکی‌پدیا: بانک توسعه جدید
19.وای‌او‌نیوز: آیا شانگهای و بریکس می‌توانند وزنه‌ای واقعی در برابر اتحادهای غربی شوند؟
20.ایرنا: پیشنهاد ایران برای تأسیس صندوق سبز بریکس
21.ریسپانسیبل استیت‌کرفت: تلاش‌های د-dollarization شتاب گرفته است
https://responsiblestatecraft.org
22.ای‌پی‌نیوز: بریکس تعرفه‌ها و حملات علیه ایران را محکوم کرد، اما آمریکا را نام نبرد
23.چتم هاوس: دستورکار بریکس در دوران ریاست برزیل و دشواری‌های پس از جنگ ایران–اسرائیل
24.شورای روابط خارجی آمریکا: سازمان همکاری شانگهای چیست؟
25.ترندز ریسرچ: ترکیه و بریکس؛ جاه‌طلبی‌های راهبردی در نظم جهانی در حال تغییر
26.شورای روابط خارجی آمریکا: سازمان همکاری شانگهای چیست؟
27.رویترز: ایران به سازمان همکاری شانگهای پیوست
28.رویترز: بریکس پذیرای شش عضو جدید از جمله ایران و عربستان سعودی
29.سازمان همکاری شانگهای: اسناد رسمی (۲۰۲۳–۲۰۲۴)
https://eng.sectsco.org/documents/
30.بریکس: بیانیه نهایی اجلاس ژوهانسبورگ دوم (۲۰۲۳)
31.فایننشال تایمز: بریکس دستورکار د-dollarization را پیش می‌برد
32.گمرک ایران: پایگاه اطلاع‌رسانی گمرک جمهوری اسلامی ایران
33.الجزیره: ایران برای مقابله با تحریم‌های آمریکا به بریکس پیوست
34.سازمان ملل: گزارش‌هایی درباره چندقطبی‌گرایی و حکمرانی جهانی (۲۰۲۳–۲۰۲۴)
لا وجهات النظر